Χαίρετε Αμμόχωστος

Χαρείτε, Τούρκοι, σαν παιδιά για το μεγάλο δώρο

μια πόλη και πανύψηλη, με όλα τα προικιά της,
σας ικετεύει «πάρτε με κι αδειάστε με,

γεμίστε τις βάρκες σας με πράγματα μοναδικά

και θεία, να σχωρεθούν τα αποθαμένα σας».

Μπαίνουν και τι να ιδουν! Μια πόλη στολισμένη
τον πέπλο του μαρτυρίου, καλά προετοιμασμένη στο σφίξιμο, το δέσιμο,
την έκπαγλη αντοχή.[1]

Το χρονικό της κατάληψης της Αμμοχώστου από τους τους Τούρκους κατά τη Β’ φάση της Εισβολής.
Το πρωϊ της Τετάρτης, 14/8/74 ξεσπούν αεροπορικοί βομβαρδισμοί εναντίον των θέσεων της Εθνικής Φρουράς, οι οποίοι σήμαναν την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης ΑΤΤΙΛΑΣ 2, που ουσιαστικά επιστέγασε τον πόνο και την οδύνη του πολέμου στο νησί μας. Η προαναφερθείσα επιχείρηση εξελίκτηκε σε περίπατο δεδομένου ότι η ενίσχυση του γεφυρώματος των Τούρκων ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο με έμψυχο αλλά πρωτίστως με πολεμικό υλικό, με το οποίο οι εχθρικές δυνάμεις κατάφεραν να κυριαρχήσουν τόσο στον αέρα όσο και στη θάλασσα αλλά και τη ξηρά. Στον αντίποδα, όσον αφορά δηλαδή τη δική μας πλευρά, η κατάστασή μας σε επιχειρησιακή ετοιμότητα ήταν αξιοθρήνητη, δεδομένου του πεπαλαιωμένου πολεμικού στόλου που διέθετε αλλά και των λανθασμένων κινήσεων και τακτικών της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας, που άφησαν την Κύπρο στο έλεος του Αττίλα για δεύτερη φορά. Ουσιαστικά μόνο η Λευκωσία ήταν σχετικά προετοιμασμένη για σοβαρή αντίσταση. Επομένως δεν προνοήθηκε εκκένωση χωριών που γειτνίαζαν με τα επικίνδυνα σημεία του μετώπου. Ωστόσο λόγω της γρήγορης προέλασης των αντίπαλων στρατευμάτων πολλοί κάτοικοι των χωριών Άσσια και Κυθρέα δεν κατάφεραν να φύγουν με αποτέλεσμα να υποστούν κακουχίες, να δολοφονηθούν ή να αιχμαλωτιστούν και να καταστούν αγνοούμενοι. Πρωταρχικός στόχος των τουρκικών δυνάμεων ήταν η διάσπαση της αμυντικής γραμμής που ξεκινούσε από τα προάστια της Λευκωσίας Καϊμακλί και Παλουριώτισσα και διερχόταν από το χωριό Μια Μηλιά και κατέληγε στο χωριό Κουτσοβέντης και στο μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου πάνω στον Πενταδάκτυλο. Τυχόν επιτυχία στον τομέα αυτό θα διευκόλυνε δραματικά την διέλευση των Τούρκων στην πεδιάδα της Μεσαορίας με απότερο σκοπό την κατάληψη της Αμμοχώστου.
Αρχίζοντας λοιπόν από τη Μια Μηλιά και υπό την καθοδήγηση του Μπεντρετίν Ντεμιρέλ, η 39η Μεραρχία της οποίας η αποστολή ήταν η προέλαση στην Αμμόχωστο ξεκίνησε την επιθετική της προσπάθεια ενάντια στις δυνάμεις του 305 Τ.Π. με επικεφαλή τον Κύπριο Ταγματάρχη Αναστάσιο Μάρκου. Οι ασθενείς αντιστάσεις της Ε.Φ. όμως δεν κατάφεραν να συγκρατήσουν την πολυβολία των εχθρών, παρά τα οχυρωματικά μέτρα που λήφθησαν. Ο ίδιος ο ταγματάρχης όμως ουδέποτε λύγισε και παραμένει έκτοτε αγνοούμενος.
Η προέλαση των Τούρκων συνεχίστηκε από τη Μια Μηλιά και διασπάστηκε σε δύο κατευθύνσεις. Βορειότερα κατελήφθησαν η Κυθρέα και τα χωριά πέριξ της κωμόπολης, μερικά από τα οποία ανήκαν στο δυτικό τμήμα του θυλάκου του Τζιάους. Νοτιότερα η προέλασης της 39ης Μεραρχίας επικεντρώθηκε στον άξονα του παλαιού δρόμου Λευκωσίας-Αμμοχώστου. Κατελήφθησαν τα χωριά Αφάνεια, Άσσια και το μεικτό χωριό Βατυλή ενώ αργότερα η προέλαση προχώρησε νοτιότερα εως και το μικρό αεροδρόμιο της Τύμπου. Την επομένη στις 15/8/74, η οχυρωμένη γραμμή Στύλλων-Λιμνιών εγκαταλείφθηκε στο άκουσμα προσέγγισης τουρκικών τάνκς. Αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας, τα τουρκικά στρατεύματα εισέρχονται στην εντός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου που κατοικείτο από Τουρκοκύπριους. Το δε Βαρώσι, που αποτελούσε το ελληνικό τμήμα της πόλης άρχισε από την πρώτη κιόλας μέρα της δεύτερης φάσης της εισβολής να εκκενώνεται λόγω των αλλεπάλληλων βομβαρδισμών. Σταδιακά η Αμμόχωστος εγκαταλέιπεται αμαχητί από τις δημοτικές και αστυνομικές αρχές καθώς και από όλες τις μονάδες της Ε.Φ. Τελικά, όταν ο Καναδός ταξίαρχος της UNFICYP, που ήταν υπέυθυνος για την περιοχή της Αμμοχώστου πληροφόρησε τους Τούρκους ότι η πόλη είχε εγκαταλειφθεί πλήρως, οι δεύτεροι την έθεσαν απρόσκοπτα υπό την κατοχή τους. [2]


[1] Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ‘Σκυτάλη’ από το Αμμόχωστος Βασιλεύουσα (Β’ έκδοση), (Αθήνα: Εκδόσεις ‘Αγρα, 1997 ).
[2] Λάμπρου, Γ. (2008). Ιστορία του Κυπριακού, Τα χρόνια μετά την Ανεξαρτησία 1960-2004, Λευκωσία: ΘΕΚΟΝΑ Λτδ.